मानविय चरित्र र राम्रो म

मानिस आफ्नो उपस्थिति संसारलाई देखाउन जन्मने बित्तिकै चर्को स्वर वायुमण्डलमा प्रक्षेपित गर्छ । समय बित्तै जाँदा सकारात्मक होस वा नकारात्मक आफ्नो प्रभाव दुनियाँमा छोड्दै अगाडि बढछ । निश्क्रिय बस्न मनहरु मान्दैनन् । जीन्दगीका आरोह अनि अबरोहहरु सँगै भोलीको सुन्दर कल्पनमा रम्दै सपना साकार पार्ने धुनमा जीवन बितेको थाहै हुदैन् । मानिसहरु आफ्ना काममा यति लिन हुन्छन् कि आफ्नो उमेर अनि के गर्नु हुन्छ, के हुदैन भन्ने कुरालाई गौण सोची अनवरत अगाडि बढिनै रहन्छ । समयलाई कसैले छेक्न सक्दैन् । तसर्थ, समयको भेल सँगै समाहित हुनु हाम्रो नियति पनि हो ।
गुरुवाले उदेश्य के लिनु उढि छुनु चन्द्र एक भन्ने देवकोटाको कविताको सानो अंश सुनाएको दिनदेखि आफ्नो मन भारी भई मंगल ग्रह नै छुने ईच्छाले धेरै दिनसम्म निद्रा परेन, खान पनि पटक्कै मन लागेन । तर, कुवाको भ्यागुता जति नै उप्रेपनि कुवा वाहिर निस्कन सक्ने कुरै भएन । अन्त्यमा, २७०० वर्गमील उचाईमा उढेर खाडीको खाल्डोमा अवतरण गर्दा पनि अलिअलि खुशी त लागेकै थियो जमिन छोढ्न पाएकोमा । जे जस्तो भएपनि लगातार यात्रामा लागिरहन मानिसलाई प्रकृतिले नै सिकाएको होला । जति नै ठूलो रेक्टर स्केलको भूकम्प आएपनि पृथ्वी आफ्नो कक्षमा घुम्न छोडदिनन् । सुनामीले संसारलाई निल्दै गर्दा भारी मन लिएर भएपनि नदीहरु समुन्द्रमा मिसिन दौडिरहेकै हुन्छन् । त्यसैले होला काल भनेपछि लुरुक्क पर्ने मनिस उसैलाई भेटन आतुर लाग्छन् थाहै नपाए जस्तो गरी ।
आजको दुनियामा भनाई र गराई दुई सामानान्तर रेखा जस्तै भएका छन् । जो सँगसगै त हिड्छन् तर अनन्त सम्म कहिल्यै भेट हुँदैनन् । बिचार गर्नुहोस त, नेताले कहिले देशलाई सिंगापुर बनाउने भन्छन्, कहिले सुनको टुक्रा तर देश कवाडीको टिनको टुक्रा भएको जनताले दुःखीत बनेर हेरिरहेका छन् । ब्याक्तिवाद अनि चरम नादावाद कृपावादमा चलिरहेका दलहरु पनि आफूलाई लोकतान्त्रिक र उदारवादी भन्न कति पनि लाज मान्दैनन् । एउटा वालअधिकारवादी मञ्चमा गएर वालअधिकारको रामायण फलाक्न सक्छ तर घर वालश्रमिक मुक्त राख्न चाहदैन् । कति मलिक भनाउदाहरु आफ्ना कामदारको पैसा दिदैनन् तर देखावटी रुपमा सामाजिक सेवाका नाममा दुइचार पैसा दान गरेर आफूलाई ठूलै दानी कहलाउछन् । अनि, समाजले उसैलाई फूलमाला पहि–याउछ । महिला अधिकारवादी भनेर कुर्लनेहरु पनि मुसाले जस्तो मौसमी पत्नी भित्राउछन् नभएपनि सोमरसको सुरमा स्वास्नी भकु–छन् । सत्यवादी हरिश्चन्द्र बन्नेहरु पनि झुटको खेतीमा मलजल गर्छन् । पुरानो जमानामा डाकु रत्नाकर बाल्मीकी बनेको सुनिन्थ्यो तर अहिलेका वाल्मीकी नै रत्नाकर भन्दा कम लाग्दैनन् ।
वास्तममा कसैको चरित्र वा गुण दोष उसले अरुलाई गर्ने ब्यवहारको प्रतिविम्भ हो । सैद्घान्तिक रुपमा आफूलाई राम्रो देखाउन जतिसुकै शाब्दिक फूलबुट्टा भरेपनि त्यो नदीमा बालुवाको पुल मात्र हो । त्यसैले, परिवर्तन आफूवाटै सुरु हुनुलाई उत्तम मनिएको छ । चुरोट पिएर मुख समेत कुल्ला नगरी डाक्टरले विरामीलाई धुम्रपान स्वास्थ्यको लागि हानिकारक छ, यसको सेवन नर्गनुहोला, भनेर दिएको उपदेश प्रभावकारी नहुन सक्छ । तर यसको अर्थ खराव चरित्र भएका मानिसले भनेका रामा्र कुराहरुलाई ग्रहण गर्न हुन्न भन्ने किञ्चित होइन् । प्रचलित यो पनि छ कि मुर्खहरुको उपदेश सुन्नु भन्दा बिद्घानको गाली सुन्न बेश हो । किनकी, बिद्घानले गाली गर्दे गर्दा पनि असल कुरा ओकल्न सक्छन् । राम्रो ‘म‘ भनेर सानैदेखि घोकेर होला आफूलाई नराम्रो छु भनेर मान्नै सकिन्न । ‘म‘ मा कुनै खोट नभएपछि आफ्नो आलोचना सुन्न र प्रतिस्पर्धीको अस्तित्व स्विकार्न ‘म‘ लाई धेरै गाह्रो परेको देखिन्छ । कुनैपनि विचार विशुद्घ रुपमा अगाडि बढ्न स्वास्थ्य आलोचना र प्रतिस्पर्धीको उपस्थितिलाई नकार्न मिल्दैन् । यदि त्यस्तो गरिन्छ भने त्यो मात्र निर्ङकुशता लादने प्रयास हो । अनि पानी माथि उठेको फोका जस्तो हा,े जसको आयु मिनेटसम्मका मात्र हुन्छ ।
समय बित्तै जाँदा मनिसका सोच र विचारमा परिवर्तन आउनुलाई अस्वभाविक मान्न मिल्दैन् । पुरानो कुरालाई बदलिदो परिवेशमा सुगा रटाई रटिरहने अनि परिवर्तनको नाममा विकृतिको विजारोपण गर्ने दुबै समाजका लागि उपयोगी बन्न सक्लान ? समय परिवर्तनको महत्वलाई स्वीकार नगर्ने हो भने डाइनोसार वनिने डर रहन्छ । तर, परिवर्तनको प्रवाभलाई शुद्धिकरण गर्ने दरिलो संयन्त्र नहुनाले विकृतिहरु वातावरणमा घुलेर तुरुन्तै हावामा फैलिन्छ । यसको विरुद्ध साँचो सन्देश प्रवाह गर्न लाखौ रुपैयाँ र लामो समय खर्चिनु पर्छ ।
कुनै ब्याक्ति बिशेष वा समुदायको मात्र होईन् । आम मानविय प्रवृतिहरु यसरी नै असल र खरावको बिचको द्धन्दमा दुनियाँ चलिरहेको छ । ठूूलो मान्छे बन्ने धुनमा ‘म‘ जहिले पनि असल मान्छे बन्न चुकेको देखिन्छ । सही कुराको संप्रेश्रण भन्दा पनि आफ्नो निजी स्वार्थको लागि हदै सम्मको निर्लजता प्रस्तुत गरिनु राम्रो होइन् । अनि अरुको अस्तित्व मेटाउनका लागि बिरोधमा उत्रिनु न्याय संगत छैन् । हरेक क्षेत्रमा सवैलाई वर्ग, लिङ्ग, धर्म, जातजाती तथा अन्य कुनै प्रकारको भेदभाव नराखी अगाडि बढ्न पाउनु नैशरर्गिक अधिकार हो । यहि नै सहि मानेमा समानता पनि हो ।
भनाई र गराई बिचको ठूलो खाडलले गर्दि आज मनिसहरुको विचमा अविश्वासको विकराल पहाड खडा भएको छ । एक अर्कामा अविश्वासको श्रृजना हुनु शुभ संकेत होइन् । आफैले आफूलाई नराम्रो मानेर निराशावादी बन्नुपर्छ भन्ने छैन् तर राम्रो ‘म‘ लाई सिद्ध गर्न भनाई र गराई अनि बोली र ब्यवहारको बिचमा तारतम्य मिलाउन जरुरी छ नत्र मपाईत्वको कुनै औचित्य रहदैन् ।